แบบจำลองเชิงพรรณนาการมีส่วนร่วมเพื่อการจัดการชลประทานในพื้นที่คลองฝั่งซ้าย จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อบ่งชี้ถึงถ้อยแถลงปัญหาของระบบชลประทาน ณ พื้นที่คลองฝั่งซ้ายในจังหวัดเชียงราย ซึ่งพืชหลักที่เพาะปลูกในพื้นที่ชลประทานนี้ คือ ข้าว โดยผ่านการวิเคราะห์แผนภาพเชิงพรรณนาของกระบวนการมีส่วนร่วม ภายใต้หลักแนวคิดเชิงระบบของ Chambers (1988) และ Small and Svendsen (1992) แผนภาพเชิงพรรณนาของกระบวนการมีส่วนร่วมแสดงถึงความสัมพันธ์ของระบบชลประทานในพื้นที่ศึกษา โดยส่วนประกอบของระบบชลประทานถูกจัดหมวดหมู่เป็น สี่ หมวด (หมวดเทคนิค หมวดเกษตร-ชลประทาน หมวดสถาบัน และ หมวดการเงินงบประมาณ) ซึ่งข้อมูลที่เกี่ยวข้องสำหรับการศึกษาได้ถูกรวบรวมผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมที่เรียกว่า “การวิเคราะห์ชุมชนแบบมีส่วนร่วม” ซึ่งข้อมูลเชิงคุณภาพและข้อมูลเชิงปริมาณถูกรวบรวมโดยผ่านกลุ่มผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ได้แก่ กลุ่มเจ้าหน้าที่รัฐ (11 คน) และสมาชิกกลุ่มผู้ใช้น้ำ (22 คน) ในปี พ.ศ. 2563 โดยแผนภาพเชิงพรรณนาของกระบวนการมีส่วนร่วมได้อธิบายถึงถ้อยแถลงปัญหาของระบบชลประทานในฤดูฝน และ ฤดูแล้ง ที่ว่าปัญหาหลัก คือ ในฤดูฝน น้ำท่วมคลองส่งน้ำหลักเป็นปัญหาหลัก โดยมีสาเหตุหลายสาเหตุ เช่น ปริมาณน้ำฝนที่มากในช่วงเดือนกรกฎาคมถึงเดือนสิงหาคมทำให้ปริมาณน้ำที่ไหลเข้าด้านข้างของคลองส่งน้ำหลักในฤดูฝนจากร่องน้ำตามธรรมชาติ ความจุปริมาณน้ำของคลองส่งน้ำหลักในบริเวณปลายคลองส่งน้ำ และ ระบบระบายน้ำที่ไม่มีประสิทธิภาพ ส่งผลให้เกิดน้ำท่วมหนักในบริเวณปลายคลองส่งน้ำ สำหรับฤดูแล้ง ปัญหาหลัก คือ การขาดแคลนน้ำสำหรับการเกษตร โดยมีสาเหตุมาจากสามปัจจัยหลัก ได้แก่ พื้นที่ปลูกข้าวที่มากเกินไปโดยไม่สัมพันธ์กับปริมาณน้ำชลประทาน การจัดการชลประทานที่ไม่ดีเนื่องจากความอ่อนแอขององค์กรของผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการใช้น้ำและประสิทธิภาพของระบบการกระจายน้ำที่ไม่ดี